13/04/2025
PIOTR BERNARDYN TAŃSKI
Źródła podają, że urodził się w 1820 roku. Według naszych ustaleń był synem sławetnych: Wojciecha (choć w akcie zgonu podano błędnie, że jego ojciec nosił imię Franciszek), chirurga (cyrulika) i Rozalii z domu Redel, małżonków Tańskich. W tej sytuacji należy stwierdzić, że urodził się w Pułtusku, jako Piotr w 1820 roku lub jako Piotr Teofil w 1822 roku. Pewne jest natomiast, że chrztu św. udzielił mu ks. Kajetan Tadayski, kustosz kolegium wikariuszy, administrator parafii kolegiackiej w Pułtusku.
W 1839 roku wstąpił do zakonu reformatów (jedna z gałęzi zakonów franciszkańskich), gdzie przyjął imię zakonne Bernardyn (nie Bernard). Święcenia kapłańskie otrzymał w 1843 roku. Przynależał do prowincji pruskiej tego zakonu w Polsce. Niestety nie posiadamy żadnych informacji o o. Tańskim przez kolejne 20 lat jego życia i posługi kapłańskiej w zakonie.
Po dłuższym okresie znajdujemy go dopiero w roku 1864, kiedy przebywał w klasztorze w Siennicy. Podczas podróży do klasztoru w Węgrowie, został 7 marca 1864 r. aresztowany w Siedlcach, formalnie za brak dokumentów osobistych. Faktycznie jednak aresztowanie było zapewne spowodowane odkryciem jakiegoś jego zaangażowania w powstanie styczniowe, jak to określono dość ogólnikowo „za udział w buncie” i za pomoc udzielaną powstańcom, gdyż otrzymał wysoką karę. Kasata klasztorów w Królestwie Polskim zastała go już na wygnaniu na terenach odległych guberni w Rosji europejskiej.
31 marca 1864 r. został zesłany do guberni archangielskiej, gdzie od 26 kwietnia 1866 r. mieszkał w powiatowym Szenkursku. Decyzją cara z 13 maja 1871 r. został uwolniony z dozoru policyjnego, co pozwoliło mu dokonać swobodnego wyboru miejsca zamieszkania, z wyjątkiem miast gubernialnych oraz Królestwa Polskiego. Ponadto nie mógł objąć żadnego stanowiska publicznego, co dotyczyło również funkcji kapłańskich. W 1878 roku mieszkał w Czernihowie i wkrótce potem odzyskał uprawnienia kapłańskie. W 1879 roku mianowany został przez arcybiskupa mohylewskiego wikariuszem w Czernihowie, a w 1880 roku w Mikołajewie.
W 1880 roku otrzymał pozwolenie na powrót do Królestwa Polskiego, z wyjątkiem guberni lubelskiej i siedleckiej oraz niektórych powiatów guberni suwalskiej. Po potwierdzeniu tych praw przez cara 24 sierpnia 1883 r., przeniósł się do diecezji płockiej. Tu przebywał w Dobrzyniu nad Wisłą, początkowo jako rezydent, a następnie od 1884 roku jako wikariusz tej parafii. Warto zauważyć, że nowy wikariusz był starszy o cztery lata od proboszcza, ks. Pawła Pióro. Oprócz posługi w Dobrzyniu, opiekował się razem z proboszczem parafią w Grochowalsku (do 1885 roku), a równocześnie pełnił obowiązki proboszcza w Szpetalu Górnym (1885-1889) i z tego tytułu był utrzymującym akta stanu cywilnego tamtejszej parafii.
Pismem z 9 czerwca 1885 r. zwrócił się o. Tański do biskupa płockiego o wyjednanie sekularyzacji, a jako powód podał, że ma „wzbronione od Rządu mieszkać w klasztorze”. Indult sekularyzacyjny Stolica Apostolska wystawiła 25 września 1885 r., a wykonany został 23 listopada 1885 r.
W styczniu 1889 roku otrzymał samodzielną placówkę, jako administrator parafii w bliskim sąsiedztwie Dobrzynia, w Wielgiem, a w 1891 roku przeniósł się na administrację parafii Sumin. Mając różne dolegliwości prosił władzę diecezjalną o przysłanie do pomocy wikariusza. Także parafianie interweniowali w konsystorzu pisząc o ks. Tańskim, że „jest nieuleczalnym kaleką, nie może sprawnie się poruszać, jeździć do chorych, poza chrztem i ślubem nie spełnia żadnych innych obrzędów religijnych. Parafianie muszą szukać posług duchowych w innych parafiach, ale nie zawsze są obsługiwani”. Ks. Tański otrzymał wówczas polecenie, aby przygotować mieszkanie dla księdza wikarego, który przybył do parafii w 1894 roku. Od tego czasu ks. Tański nie zajmował się już prowadzeniem aktów stanu cywilnego, czyli właściwie nawet nie był w stanie podpisywać się pod tymi dokumentami. W 1895 roku przeniósł się ks. Tański jeszcze do parafii Woźniki koło Płocka.
W lipcu 1898 roku został uwolniony od pełnionych obowiązków ze względu na pogarszający się stan zdrowia. Ostatnie lata spędził na emeryturze w Królikarni, wówczas leżącej jeszcze pod Warszawą (Królikarnia wraz z gminą Mokotów włączona została do Warszawy w 1916 roku). Tu w jednym z budynków Królikarni, przekazanym na rzecz zakładu dla nieuleczalnych (rakowatych) Towarzystwa Opieki nad Nieuleczalnie Chorymi w Warszawie, prowadzonym przez siostry ze Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek od Cierpiących (obecnie w tym miejscu znajduje się Dom św. Franciszka), opatrzony św. sakramentami, zmarł 13 lutego 1904 r., w wieku 83 lat. Świadkami przy spisaniu aktu zgonu byli Jan Kęcki i Józef Rudziński, obaj służący z Belwederu.
Nabożeństwo żałobne w kościele w Królikarni (całkowicie zniszczonym podczas II wojny światowej) odbyło się w czwartek, 18 lutego, o godzinie 10, po czym ciało zmarłego kapłana spoczęło na cmentarzu powązkowskim w Warszawie.
Można zatem zaryzykować stwierdzenie, graniczące niemalże z pewnością, że ks. Tański był pierwszym „naszym” kapłanem, o którym wiemy, że cierpiał i zmarł z powodu choroby nowotworowej, co dodatkowo potwierdzać może wzmianka z nekrologu o jego długiej i ciężkiej chorobie.
Źródło grafiki:
Kurjer Warszawski. R.84, nr 48 (17 lutego 1904).
Źródło informacji:
AD Płock, Księgi Metrykalne par. Pułtusk, sygn. 900, metryki chrztów nienumerowane z 1820 i 1822 roku;
AP Warszawa, ASC PRK św. Michała w Warszawie, sygn. 21, akt zgonu nr 35 z 1904 roku;
Słownik biograficzny zakonników franciszkańskich Królestwa Polskiego po kasacie 1864 r.; Roland Prejs OFMCap; Poznań 2004;
Zakonnicy franciszkańscy Królestwa Polskiego po kasacie 1864 r.; Dzieje – podstawy; Roland Prejs OFMCap; Warszawa 2003;
Duchowieństwo Diecezji Płockiej - Ks. Michał Marian Grzybowski; wiek XIX; tom 2; Płock 2010;
Bojownicy kapłani za sprawę Kościoła i ojczyzny w latach 1861-1915 : materiały z urzędowych świadectw władz rosyjskich, archiwów konsystorskich, zakonnych i prywatnych. Cz. 1, Dawne Królestwo Polskie. T. 3, Diecezje: sandomierska, sejneńska, warszawska, emigracja kleru po r. 1863, zakony, zestawienia i spisy;
Przegląd Katolicki : tygodnik poświęcony sprawom religijnym, społecznym i kulturalnym R.22, nr 32 (7 sierpnia 1884);
Słowo R.3, nr 183 (9 sierpnia 1884);
Gazeta Polska : (dawniej Codzienna), nr 47 (26 lutego 1889);
Słowo R.8, nr 55 (7 marca 1889);
Słowo R.23, nr 40 (18 lutego 1904);
Gazeta Handlowa : pismo poświęcone handlowi, przemysłowi fabrycznemu i rolniczemu. R.41, no 49 (18 lutego 1904);
Kurjer Warszawski. R.84, nr 50 (19 lutego 1904);
Gazeta Kaliska : informacyjno-anonsowa R.12, nr 51 (20 lutego 1904);
Kronika Rodzinna : pismo dwutygodniowe R.37, nr 10 (3 marca 1904);
Słowo R.23, nr 63 (16 marca 1904);
Kurjer Codzienny R.40, nr 49 (1904);
Działalność Towarzystwa Opieki nad Nieuleczalnie Chorymi w Warszawie (1897-1949). Praca Sióstr Franciszkanek od Cierpiących w warszawskiej Królikarni; Jolanta Kowalik CSFA, Lucyna Czermińska CSFA, Warszawa; „Nasza Przeszłość” t. 131: 2019, s. 217-239;
Strona internetowa: archwwa.pl – Kaplica Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Królikarni;
Strona internetowa: zabytek.pl – pałac Królikarnia, ob. Muzeum Xawerego Dunikowskiego.
