30/07/2024
Zapraszamy na nasz YouTube, gdzie dr inż. Ilona Biedron, ekspertka ds. gospodarki wodnej wyjaśnia dlaczego renaturyzacja łagodzi suszę: https://youtu.be/T0ERFLEPxh8
W Polsce ponad 90% rzek wymaga renaturyzacji, czyli podjęcia działań naprawczych, które pomogą im być zdrowsze. Dlaczego naprawianie rzek jest ważne? Ponieważ 80% z tych przekształconych rzek przepływa przez obszary silnie lub ekstremalnie zagrożone suszą rolniczą a rzeki w takim stanie tylko problem suszy pogłębiają!
Przekształcona rzeka ma uproszczone koryto, takie koryto można porównać do rynny, której zadaniem jest szybkie odprowadzenie wody z krajobrazu. Rzeka płynąca prostym korytem często pozbawiona jest przy brzegu drzew. Dodatkowo brak przyrzecznej roślinnej strefy buforowej pozwala spływać nawozom do rzeki co dodatkowo prowadzi do zarastania koryta i eutrofizacji. Brak drzew na brzegu rzeki sprawia też, że woda w rzece szybciej się nagrzewa, ma jeszcze mniej tlenu a to sprawia, że rzeka traci moc samooczyszczania. Bez drzew przyrzeczne grunty szybciej wysychają, bo nie ma bariery, która spowolniałaby wiatr, który je wysusza.
Drzewa przy rzece usuwano, aby ułatwić dojazd koparce do koryta w celu odmulenia rzeki czy usunięcia nadmiaru roślinności w korycie. A przecież pogłębianie rzeki nie sprawia, że wody jest w niej więcej. Pogłębiając dno rzeki obniżamy poziom wód podziemnych, tym samym korzenie roślin w dolinie mają zdecydowanie dalej do wody. Poziom wód podziemnych obniża się też w sytuacji, kiedy rzeka zasilana jest w większym stopniu spływem powierzchniowym. Dzieje się tak kiedy w krajobrazie wycinamy lasy czy uszczelniamy teren pozbywając się powierzchni biologicznie czynnych, czyli takich, które pozwoliłyby zasilić wody podziemne. To szczególnie widać po gwałtownych opadach, kiedy do rzeki w krótkim czasie spływa ulewny deszcz.
W przekształconej rzece nie ma warunków do naturalnego rozrodu i życia ryb, dlatego rzeki są sztucznie zarybiane. A przegrody na rzekach to nie tylko bariery dla migracji ryb. Stopnie wodne stanowią złudną retencję korytową, bowiem te bariery nie przepuszczają w dół osadów, które niesie rzeka. Taka nienakarmiona osadami rzeka wcina swoje koryto poniżej stopnia powodując często, że nie wylewa się z niej woda na dolinę w czasie powodzi, co potęguje większe ryzyko w jej dolnym biegu.
Prostowanie rzek w przeszłości służyło odprowadzeniu nadmiaru wody, głównie, aby ułatwić prace rolnikom. Były to czasy mocno odmienne od warunków klimatycznych i hydrologicznych jakie mamy obecnie. Od około 10 lat rokrocznie zmagamy się ze skutkami suszy, dlatego wodę jak najdłużej powinniśmy zatrzymywać w krajobrazie, bo te ekstremalne zjawiska będą się w przyszłości nasilać.
Naturalna, zdrowa rzeka ma funkcję retencjonowania wody w krajobrazie. Jest jednym z najcenniejszych mokradeł, które regulują obieg wody w przyrodzie. Im bardziej bieg rzeki jest zróżnicowany, tym większą moc ma rzeka do oczyszczania wody o czym musimy pamiętać, bo głównie zasoby rzecznej wody wykorzystujemy do funkcjonowania przemysłu, rolnictwa, ale też częściowo do zaopatrzenia ludzi w wodę.
Zdrowa rzeka meandruje. Taki wydłużony bieg rzeki to naturalna retencja korytowa. Martwe drzewo w korycie, naturalne przegłębienia czy tamy bobrowe dodatkowo sprzyjają retencji korytowej. Badania naukowe wskazują, że taka tama bobrowa potrafi zretencjonować w gruncie 10 razy więcej wody niż tej, która widoczna jest powyżej takiej tamy. Wielką moc ma retencja dolinowa, kiedy rzeka wylewa na zielone obszary. Dlaczego? Bo woda, która rozlewa się w dolinie zasila wody podziemne, które cały czas zasilają rzekę.
W dolinach rzek szczególne cenne są torfowiska, które nie tylko magazynują wodę, ale – o czym nie wszyscy wiedzą - wychwytują dwutlenek węgla z atmosfery. Zdolność tą mają tylko mokre torfowiska, a nie te osuszone.
Renaturyzacja to leczenie przekształconej rzeki, po to, aby odzyskała naturalne procesy, aby nie brakowało w niej czystej wody, która daje życie nie tylko przyrodzie, ale też nam – ludziom.
Dlatego wylecz swoje rzeki, które złagodzą suszę.
Pogłębiaj wiedzę a nie rzekę. To pierwszy krok do renaturyzacji, czyli powrotu rzek do zdrowia. Przejdź przez eksperyment „Dno rzeki": na platformie edukacyjnej https://www.podprad.edu.pl, który dr inż. Ilona Biedroń omawia w wykładzie tłumaczącym co to znaczy zdrowa rzeka?
Wypowiedź ekspertki bazuje na jej badaniach naukowych poświęconych suszy: https://www.researchgate.net/publication/381887119_Hierarchization_of_areas_exposed_to_the_consequences_of_drought_and_mitigation_measures_in_the_water_regions_of_Upper_Odra_River_and_Small_Vistula_River_-_Doctoral_dissertation
Źródło badań naukowych wskazujących na obniżenie wód podziemnych na skutek prowadzenia prac utrzymaniowych w rzekach:https://swseurope2024.bagna.pl/files/SWS_book_of_abstracts.pdf strona 74
