31/10/2022
Już niedługo Wszystkich Świętych – czas refleksji, zadumy, wspomnień. Odwiedzając groby bliskich pamiętajmy również o tych, którym nie ma kto dziś zapalić świecy. O wielkich tego świata bez których nie żylibyśmy dziś w wolnym kraju, a spuścizna naszej kultury i tradycji byłaby o wiele uboższa.
Jednym z takich miejsc jest pochówek Jana Matejki na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, przyciągający tłumy Krakowian, pamietających o swoim Mistrzu….
Jan Matejko urodził się 24 Czerwca 1838 roku. Wychowywany głównie przez ojca (matka zmarła jak Matejko miał 7 lat) od najmłodszych lat nie wykazywał chęci uczenia się, za to miał ogromny talent plastyczny. Jako student Szkoły Sztuk Pięknych, kształcił się pod okiem wybitnych, m.in. jego profesorem był Władysław Łuszczkiewicz, któremu Matejko zawdzięcza zainteresowanie historią.
W wieku 26 lat ożenił się z Teodorą Giebułtowską. „Tak” z ust Tośki usłyszał jednak dopiero za drugim razem. Wspólne, małżeńskie życie nie było jednak sielanką. Pani Matejkowa często miewała napady szału i złości. Były to objawy choroby psychicznej, która związana była z występującą u niej cukrzycą. Matejkowie doczekali się czwórki dzieci: Tadeusza, Heleny, Beaty, Jerzego i Reginy, która jednak zmarła kilka tygodni po urodzeniu.
Początki jego samodzielnej, artystycznej pracy łatwe nie były. By móc zarobić przyjmował różne zlecenia. Dorabiał również, tworząc portrety.
Podczas restauracji ołtarza Wita Stwosza, Sukiennic i Bazyliki Mariackiej, był członkiem komisji konserwatorskich. Brał również udział w pracach komitetu do spraw odnowy grobów królewskich na Wawelu i uczestniczył m.in. w otwarciu grobu Kazimierza Wielkiego, wykonując rysunki, które udokumentowały to wydarzenie. W 1873 roku objął stanowisko dyrektora krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych.
Artysta namalował ponad 300 obrazów olejnych i rysunków. Jego najbardziej znane dzieła to: Hołd Pruski, Kościuszko Pod Racławicami, Bitwa Pod Grunwaldem. Pracował przy nich własnoręcznie. Tak duże obrazy malował jednak przy użyciu podestu – był bowiem niskiego wzrostu. Do każdego obrazu przygotowywał się bardzo skrupulatnie: czytał księgi, kroniki, robił notatki i szkice. A na malowanie przeznaczał ok. 5 godzin dziennie. Dużą wagę przywiązywał do realiów epoki. Bardzo dokładnie odtwarzał stroje, sprzęty czy wnętrza. Matejko miał również zwyczaj nadawać postaciom historycznym rysów osób ze swojego otoczenia: swoich dzieci, żony, ale i samego siebie. Jego wizja była tak silna, że dziś myśląc o Kazimierzu Wielkim czy Koperniku postrzegamy ich takimi jak widział ich artysta.
Matejko był nie tylko wielkim malarzem, ale i dobrym nauczycielem. Wykształcił wielu uczniów, lecz nie znalazł kontynuatora swojej wizji i stylu. Jego studentami byli m.in. Jacek Malczewski, Józef Mehoffer, Stanisław Wyspiański.
Artysta zmarł 1 Listopada 1893 roku.
Kilka lat po śmierci Jana Matejki w kamienicy przy ul. Floriańskiej 41 (gdzie artysta urodził się i poza kilkuletnią przerwą mieszkał aż do śmierci) otwarto Muzeum Dom Jana Matejki. Zaprezentowano w nim wtedy urządzone pomieszczenia I piętra, obrazy, rysunki, i przedmioty z kolekcji mistrza, a także przedmioty codziennego użytku.
Jan Matejko „życie swoje i geniusz poświęcił służbie Ojczyźnie, a narodowi zostawił żywy kształt jego historii zaklęty w obrazach”.
