Ciekawe Radomsko - W sercu Polski

Ciekawe Radomsko - W sercu Polski Radomszczanin - Marcin Wodo,
zaprasza Was serdecznie do ciekawego Radomska.

Wszystko już ustalone, jednak potrzymam Was jeszcze chwilę w niepewności... ;) Póki co skupiam się na dopięciu ostatnich...
08/07/2025

Wszystko już ustalone, jednak potrzymam Was jeszcze chwilę w niepewności... ;) Póki co skupiam się na dopięciu ostatnich patronów medialnych. ;)

Pierwszy wywiad, na temat mojej najnowszej powieści - ,,Zamaskowanego Nowo-Radomska", już za mną! Irek Staszczyk z Radom...
02/07/2025

Pierwszy wywiad, na temat mojej najnowszej powieści - ,,Zamaskowanego Nowo-Radomska", już za mną! Irek Staszczyk z Radomsko24.pl jak zwykle był dociekliwy i zadał mi sporo trudnych pytań, aczkolwiek myślę, że dobrze sobie z nimi poradziłem. ;) Rozmowę już niebawem będzie można zobaczyć online.

No to ruszamy, drodzy Państwo. 😎 W ręku mam już egzemplarz próbny mojej najnowszej, radomszczańskiej powieści pt. ,,Zama...
30/06/2025

No to ruszamy, drodzy Państwo. 😎 W ręku mam już egzemplarz próbny mojej najnowszej, radomszczańskiej powieści pt. ,,Zamaskowany Nowo-Radomsk", a w najbliższą środę udzielę pierwszego wywiadu na jej temat - dla Radomsko24.pl. 🫡 Na dniach podzielę się też z Wami datą promocji moje najnowszej książki. Jedno jest pewne, Cywil powraca! 🗣

Myślę, że to już najwyższy czas zaprezentować Wam okładkę mojej trzeciej powieści, która zdradza jednocześnie, gdzie będ...
24/06/2025

Myślę, że to już najwyższy czas zaprezentować Wam okładkę mojej trzeciej powieści, która zdradza jednocześnie, gdzie będzie się toczyć akcja nowych przygód Cywila. ;) Na dniach książka zostanie oddana do druku próbnego, a obecnie pracuję nad organizacją patronów medialnych mojego nowego projektu. ;) Czekacie?

Źródła historyczne potwierdzające nazewnictwoDokumentacja historyczna bogato poświadcza zarówno moment zmiany nazwy, jak...
20/04/2025

Źródła historyczne potwierdzające nazewnictwo

Dokumentacja historyczna bogato poświadcza zarówno moment zmiany nazwy, jak i okres jej obowiązywania oraz powrót do dawnego miana. Kluczowe źródła to przede wszystkim dokumenty urzędowe z odpowiednich lat:

Dziennik Praw Królestwa Polskiego z 1867 r. – zawiera postanowienie Komitetu Urządzającego z 2 maja 1867 (20 kwietnia st.st.) ogłoszone 20 lipca 1867, na mocy którego „zmieniono nazwę Radomsko na Noworadomsk”​ (muzeum.radomsko.pl). To oficjalny akt prawny ustanawiający nową nazwę.

Skorowidz Królestwa Polskiego z lat 70. XIX w. – urzędowy spis miejscowości (wydany drukiem w 1877 r.), gdzie pod hasłem Radomsko figuruje nazwa Nowo-Radomsk jako aktualna nazwa miasta powiatowego guberni piotrkowskiej (​pl.wikipedia.org). Publikacja ta, będąca ówczesnym „urzędowym katalogiem” nazw, potwierdza pisownię i status nowej nazwy.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego – monumentalne dzieło wydawane w latach 1880–1902. W tomach poświęconych literze R zapewne opisano hasło Radomsko z adnotacją o oficjalnej nazwie Nowo-Radomsk w okresie zaborów (choć nie dysponujemy tu konkretnym cytatem, słownik ten zwykle odnotowywał takie zmiany).

Dokumenty lokalne i metrykalne (1867–1914) – np. księgi metrykalne, akta stanu cywilnego, gdzie pojawiają się formuły w rodzaju „w mieście Nowo-Radomsku” lub „gub. piotrkowska, pow. noworadomski”. Przykładowo akt z 1890 r. z Radomska rozpoczyna się od słów „Działo się w mieście Noworadomsk…”, co jest dowodem użycia tej nazwy w urzędowym kontekście​ (genealodzy.pl).

Materiały kartograficzne z XIX/XX w. – mapy Królestwa Polskiego i Imperium Rosyjskiego, na których Radomsko oznaczone jest jako Nowo-Radomsk. Również austriackie i niemieckie mapy wojskowe z I wojny światowej zachowują tę nazwę dla ciągłości administracyjnej.

Monitor Polski z 28 września 1922 r. (Nr 220) – oficjalny organ promulgacyjny II RP, gdzie pod pozycją 149 opublikowano obwieszczenie MSW o przywróceniu nazwy Radomsko (​radomsk.pl). Jest to podstawowe źródło potwierdzające datę i fakt zmiany nazwy w II RP.

Akty normatywne II RP – późniejsze dzienniki ustaw i rozporządzenia, w których pojawia się już wyłącznie nazwa Radomsko. Dla porównania, w Dz.U. RP z 1927 czy 1928 r. wszelkie wzmianki odnoszą się do powiatu radomszczańskiego i miasta Radomska. Wyjątkiem jest wspomniana omyłka w Dz.U. z 1929 r., gdzie użyto formy „radomskowski”​ (pl.wikipedia.org) – co pośrednio pokazuje, że dawny rdzeń „Radomsk” był jeszcze w pamięci urzędników, choć przedrostka Nowo- już nie stosowano.

Wspomnienia i opracowania historyczne – np. Monografia miasta Radomska lub lokalne opracowania muzealne. Muzeum Regionalne w Radomsku w swoich publikacjach podaje dokładną datę zmiany nazwy w 1867 r. oraz jej powód​ (muzeum.radomsko.pl). Również współczesne artykuły historyczne (np. na blogu historycznym radomsk.pl autorstwa Pawła Dudka) cytują oryginalne dokumenty – jak wspomniany Monitor Polski z 1922 – potwierdzając przebieg zdarzeń​ (radomsk.pl).

Podsumowując, nazwa Nowo-Radomsk jest dziś ciekawostką historyczną, udokumentowaną w licznych źródłach z epoki rozbiorów. Jej dzieje – od genezy poprzez trwanie aż po zniesienie – obrazują wpływ zmieniających się administracji na nazewnictwo miejscowe oraz odporność lokalnej tradycji językowej, która ostatecznie powróciła do utrwalonej od wieków nazwy Radomsko. Wszystkie powyższe informacje zostały zaczerpnięte z wiarygodnych źródeł historycznych i dokumentów, co gwarantuje ich rzetelność i zgodność z faktami.​ (muzeum.radomsko.pl​ , radomsk.pl)

//Z uwagi na to, że powyższy tekst wygenerowała sztuczna inteligencja, proszę mieć na uwadze, że mogą się tu pojawiać pewne uproszczenia.//

🐰🐇🐥🐣🪺
19/04/2025

🐰🐇🐥🐣🪺

Językowa analiza nazwy i zgodność z normami polszczyznyZ perspektywy norm języka polskiego nazwa Nowo-Radomsk była twore...
19/04/2025

Językowa analiza nazwy i zgodność z normami polszczyzny

Z perspektywy norm języka polskiego nazwa Nowo-Radomsk była tworem dość nietypowym. Rdzeń Radomsk pochodzi od nazwy Radomsko (wywodzącej się od imienia Radomir lub od rzeki Radomki), która już w średniowieczu funkcjonowała w formie przymiotnikowej – jako Radomsk (spotykanej w dawnych zapisach) rozwinięte później do formy Radomsko​ (pl.wikipedia.org​ , pl.wikipedia.org). Dodanie przedrostka „Nowo-” do takiego rdzenia nie odpowiadało zwyczajowym regułom tworzenia polskich nazw miejscowych. W języku polskim typowe konstrukcje to albo dwa człony (np. Nowy Targ, Nowe Miasto), albo zrosty typu Nowogród (gdzie nowo zlewa się z resztą nazwy, ale zwykle drugi człon jest rzeczownikiem pospolitym, jak gród). Tymczasem w nazwie Nowo-Radomsk drugi człon był częścią nazwy własnej miasta.

Można przypuszczać, że nazwę tę tłumaczono bezpośrednio z rosyjskiego schematu „Nowo-+Nazwa” (tu: Новорадомск) na polski, zachowując jej hybrydowy charakter. Polska składnia wymagałaby raczej formy „Nowe Radomsko”, analogicznej do „Nowe Brzesko” czy „Nowe Miasto”, ewentualnie „Nowy Radomsk”. Takiej formy jednak nie zastosowano – być może po to, by uniknąć brzmienia zbyt podobnego do Nowy Radom albo by podkreślić odrębność od słowa „Radomsko”. W efekcie Nowo-Radomsk brzmiało nieco obco i było trudne w odmianie. Mimo to w dokumentach polskojęzycznych próbowano je odmieniać: mówiono np. w Nowo-Radomsku, z Nowo-Radomska (genitivus Nowo-Radomska pojawia się we wspomnianym Monitorze Polskim​) (radomsk.pl). Pisownia z łącznikiem sugerowała, że część „Nowo” traktowano jako odróżniający przedrostek, nie zaś integralną część nazwy – podobnie jak np. „Nowo-Aleksandria”.

W konkluzji, forma Nowo-Radomsk była językowo tworem sztucznym, utworzonym administracyjnie. Choć poprawna pod względem znaczeniowym („Nowe Radomsko”), nie odpowiadała naturalnym wzorcom słowotwórczym polszczyzny. Jej funkcjonowanie ograniczało się do sfery oficjalnej, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości została szybko wyeliminowana z języka urzędowego. Współcześnie nazwa ta przetrwała jedynie we wspomnieniach historycznych i na starych dokumentach.

//Z uwagi na to, że powyższy tekst wygenerowała sztuczna inteligencja, proszę mieć na uwadze, że mogą się tu pojawiać pewne uproszczenia.//

Użycie nazwy „Nowo-Radomsk” w administracji i językuW okresie obowiązywania nazwy Nowo-Radomsk posługiwano się nią we ws...
18/04/2025

Użycie nazwy „Nowo-Radomsk” w administracji i języku

W okresie obowiązywania nazwy Nowo-Radomsk posługiwano się nią we wszelkich oficjalnych sytuacjach. Administracja carska używała tej nazwy w dokumentach urzędowych, aktach stanu cywilnego, sprawozdaniach statystycznych, na mapach i pieczęciach urzędowych. Akta metrykalne z lat 1868–1914 (spisywane po rosyjsku) wskazują miejsce sporządzenia jako Noworadomsk – np. w tłumaczeniu polskim formuła brzmiała: „Działo się w mieście Noworadomsk dnia... roku...” (zamiast „w mieście Radomsku”)​ (genealodzy.pl). Urzędowe mapy Królestwa Polskiego oraz Słownik geograficzny z lat 80. XIX wieku odnotowywały Nowo-Radomsk jako obowiązującą nazwę miasta powiatowego guberni piotrkowskiej. Również w prasie pod zaborem rosyjskim, jeśli pisano o Radomsku, stosowano urzędową nazwę (np. warszawska Gazeta Polska w 1899 r. wspomina Nowo-Radomsk przy informacji dotyczącej miast guberni piotrkowskiej) (​crispa.uw.edu.pl).

Administracja okupacyjna (niemiecka i austro-węgierska) podczas I wojny światowej utrzymała nomenklaturę zastaną po Rosjanach. W latach 1915–1918 wydawano w regionie radomszczańskim dwujęzyczne dzienniki urzędowe, gdzie równolegle używano nazwy Nowo-Radomsk (po polsku) i Nowo-Radomsk lub Nowo Radomsk (w niemieckich tekstach) na określenie miasta siedziby komendy powiatowej (​jbc-test.dlibra.psnc.pl​ , jbc.bj.uj.edu.pl). Oznacza to, że nawet administracja niemiecka uznawała tę formę za oficjalną. Dopiero administracja polska po 1918 r. konsekwentnie wróciła do nazwy Radomsko, choć – jak wskazano – formalne usankcjonowanie nastąpiło w 1922.

W języku potocznym mieszkańców oraz w lokalnej tradycji nazewniczej forma Nowo-Radomsk nie przyjęła się głęboko. Mieszkańcy regionu nadal mówili o swoim mieście „Radomsko”, zgodnie z wielowiekową tradycją. Świadczy o tym chociażby fakt, że w społeczności żydowskiej, stanowiącej znaczną część ludności miasta w XIX w., nazwa Radomsk funkcjonowała bez zmian – np. w języku jidysz miasto nazywano Radomsk, a miejscowy cadyk i dynastia chasydzka znani byli jako Radomsker (od Radomska). Określenie Nowo-Radomsker pojawiało się co najwyżej w oficjalnych pismach żydowskich działaczy syjonistycznych pisanych po polsku lub angielsku, ale i tam często dodawano je w nawiasie. Generalnie więc narzucona nazwa miała charakter urzędowy i praktyczny, ale nie zakorzeniła się w świadomości społecznej głębiej niż było to konieczne.

//Z uwagi na to, że powyższy tekst wygenerowała sztuczna inteligencja, proszę mieć na uwadze, że mogą się tu pojawiać pewne uproszczenia.//

Przyczyny zmiany nazwy i powrót do RadomskaDlaczego Radomsko przemianowano na Nowo-Radomsk? Inicjatywa ta wyszła od admi...
17/04/2025

Przyczyny zmiany nazwy i powrót do Radomska

Dlaczego Radomsko przemianowano na Nowo-Radomsk? Inicjatywa ta wyszła od administracji carskiej, która po reformie administracyjnej 1867 roku musiała rozróżnić dwie podobnie brzmiące nazwy: Radom – ustanowiony stolicą nowej guberni radomskiej – oraz Radomsko – miasto powiatowe w guberni piotrkowskiej. W korespondencji urzędowej mylenie Radomia z Radomskiem było nagminne, dlatego postanowiono dodać wyróżnik „Nowo-” do nazwy mniejszego miasta, sygnalizując niejako „Nowe Radomsko” (​muzeum.radomsko.pl). Był to zabieg praktyczny, mający zapobiec pomyłkom pocztowym i administracyjnym, a nie bezpośrednio akt rusyfikacji kulturowej. Warto zauważyć, że podobne zmiany dotknęły w tym okresie także inne miejscowości – np. Mińsk Mazowiecki nazwano w drugiej połowie XIX w. Nowomińskiem (Nowy Mińsk) dla odróżnienia od Mińska Litewskiego, a Puławy przemianowano już wcześniej (w 1846) na Nową Aleksandrię na cześć rodziny carskiej. Dodawanie przedrostka „Nowo-” było zatem częścią ówczesnej praktyki administracyjnej w zaborze rosyjskim.

Zmiana nazwy Radomska nie miała na celu zatarcia polskiego charakteru miasta – w przeciwieństwie do przypadków typowej rusyfikacji (tu nazwa nadal brzmiała po polsku, tyle że z dodanym „Nowo”). Niemniej jednak, dla mieszkańców była to nienaturalna nowinka. Powrót do historycznej nazwy Radomsko nastąpił zaraz po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Już w okresie 1918–1921 w dokumentach polskich zaczęto stosować dawną nazwę, choć formalnie obowiązywała jeszcze carska nomenklatura. Ostateczną decyzję podjęto w 1922 roku – Minister Spraw Wewnętrznych Antoni Kamieński wydał obwieszczenie z 13 września 1922 r. „o zmianie nazwy miasta Nowo-Radomska na Radomsko”​ (radomsk.pl). Ogłoszenie to ukazało się w Monitorze Polskim nr 220 z dnia 28 września 1922, w dziale zarządzeń władz naczelnych (poz. 149). Krótki komunikat brzmiał: „Niniejszem zmienia się nazwę miasta Nowo-Radomska na Radomsko”​ (radomsk.pl). Decyzja weszła w życie z chwilą publikacji, przywracając tym samym oficjalnie nazwę używaną przez stulecia.

Przyczyną powrotu do dawnej nazwy była zarówno tradycja historyczna, jak i względy praktyczne oraz polityczne. Nazwa Nowo-Radomsk była tworem obcym polskiej świadomości – kojarzyła się z okresem zaborów i administracją carską. W niepodległej II Rzeczypospolitej dążono do eliminacji narzuconych nazw na rzecz rodzimych. Ponadto utrzymanie nazwy z członem „Nowo-” straciło rację bytu, gdyż Radomsko i Radom znalazły się teraz w granicach jednego państwa polskiego z jasno rozdzielonymi powiatami i województwami, co zmniejszało ryzyko pomyłek. Zamiast sztucznego Nowo-Radomska przyjęto więc ponownie Radomsko, a dla rozróżnienia powiatów zastosowano odrębne przymiotniki: powiat radomszczański (od Radomska) vs. powiat radomski (od Radomia). Co ciekawe, tuż po zmianie zdarzały się jeszcze omyłkowe formy pośrednie – np. w niektórych aktach z lat 20. użyto określenia powiat radomskowski​ (pl.wikipedia.org​ , pl.wikipedia.org) – jednak ostatecznie utrwaliła się tradycyjna nazwa powiat radomszczański na określenie jednostki z siedzibą w Radomsku.

//Z uwagi na to, że powyższy tekst wygenerowała sztuczna inteligencja, proszę mieć na uwadze, że mogą się tu pojawiać pewne uproszczenia.//

Okres obowiązywania nazwy (1867–1922)Nazwa Nowo-Radomsk zaczęła obowiązywać formalnie w 1867 roku i utrzymała się przez ...
16/04/2025

Okres obowiązywania nazwy (1867–1922)

Nazwa Nowo-Radomsk zaczęła obowiązywać formalnie w 1867 roku i utrzymała się przez niemal 55 lat. Zmiana nastąpiła w ramach szerszej reformy administracyjnej w Królestwie Polskim przeprowadzonej przez władze carskie po 1864 roku. W jej wyniku Radomsko stało się miastem powiatowym nowo utworzonej guberni piotrkowskiej, a jego nazwę zmieniono, by uniknąć pomyłek z innym ważnym ośrodkiem – Radomiem (​muzeum.radomsko.pl). Źródła explicite podają, że powodem nadania członu „Nowo-” była chęć odróżnienia Radomska od Radomia, ponieważ oba miasta często mylono (​muzeum.radomsko.pl). Nowa nazwa obowiązywała we wszystkich urzędowych wykazach i dokumentach rosyjskiej administracji. Dla przykładu, skorowidz miejscowości z lat 70. XIX wieku wymienia już miasto Nowo-Radomsk jako siedzibę powiatu noworadomskiego w guberni piotrkowskiej (​pl.wikipedia.org).

W praktyce nazwa Nowo-Radomsk funkcjonowała od momentu jej wprowadzenia aż do zakończenia I wojny światowej, kiedy to władza rosyjska na tych terenach upadła. W 1914 roku Radomsko (Nowo-Radomsk) zostało zajęte przez wojska państw centralnych – najpierw austro-węgierskie, później niemieckie (​jewishgen.org). Okupacyjne władze również posługiwały się nazwą Nowo-Radomsk, zachowując ciągłość administracyjną. Świadczą o tym chociażby wydawane w 1915–1917 urzędowe gazety powiatowe pod niemieckim zarządem, które w tytule podawały siedzibę władz jako Nowo-Radomsk (np. Amtsblatt des k.u.k. Kreiskommandos in Nowo-Radomsk)​ (jbc-test.dlibra.psnc.pl , ​jbc.bj.uj.edu.pl).

Pomimo iż okupacja zmieniła realia polityczne, formalna nazwa miasta pozostała niezmieniona do początku lat 20. XX w. W odradzającym się państwie polskim przywracano wprawdzie tradycyjne nazwy miejscowości, lecz proces ten wymagał czasu i aktów prawnych. W przypadku Nowo-Radomska, przejściowo (1918–1922) w obiegu urzędowym mogły występować obie formy – stara nazwa wciąż obowiązywała de iure, podczas gdy lokalna ludność i polskie władze tymczasowe zapewne używały już przywróconej nazwy Radomsko. Okres obowiązywania miana Nowo-Radomsk zakończył się oficjalnie jesienią 1922 roku wraz z decyzją rządu II RP o zmianie nazwy miasta z powrotem na Radomsko (​radomsk.pl) (szczegóły poniżej).

//Z uwagi na to, że powyższy tekst wygenerowała sztuczna inteligencja, proszę mieć na uwadze, że mogą się tu pojawiać pewne uproszczenia.//

Wprowadzenie nazwy „Nowo-Radomsk” w XIX wiekuOficjalna zmiana nazwy miasta z Radomsko na Nowo-Radomsk nastąpiła w okresi...
15/04/2025

Wprowadzenie nazwy „Nowo-Radomsk” w XIX wieku

Oficjalna zmiana nazwy miasta z Radomsko na Nowo-Radomsk nastąpiła w okresie zaboru rosyjskiego, po upadku powstania styczniowego. Na mocy postanowienia Komitetu Urządzającego Królestwa Polskiego z 1867 roku (ogłoszonego drukiem 20 lipca 1867) dokonano przemianowania miasta Radomsko na Nowo-Radomsk (​muzeum.radomsko.pl). Decyzji tej towarzyszyła równoczesna zmiana nazwy powiatu – dotychczas radomszczańskiego – na powiat noworadomski (​muzeum.radomsko.pl).

Oficjalna pisownia nazwy w dokumentach z epoki to Nowo-Radomsk, co widoczne jest choćby w ówczesnych publikacjach urzędowych. W języku rosyjskim nazwa zapisywana była jako Noworadomsk (ros. Новорадомск) – jednym ciągiem, bez łącznika. W polskojęzycznych tekstach administracyjnych stosowano formę z łącznikiem, wyraźnie oddzielając człon „Nowo-”​ (radomsk.pl). Przykładowo, rządowe ogłoszenie z 1922 roku (już z czasów II RP) przytacza starą nazwę w brzmieniu „miasta Nowo-Radomska” (w formie dopełniaczowej)​ (radomsk.pl). Również na przedwojennych pocztówkach i mapach widnieje nazwa z łącznikiem – Nowo-Radomsk (​commons.wikimedia.org). Można zatem stwierdzić, że oficjalna nazwa funkcjonowała jako forma dwuczłonowa połączona łącznikiem (Nowo-Radomsk), choć w niektórych opracowaniach spotyka się także zapis łączny (Noworadomsk) jako adaptację rosyjskiej pisowni.

//Z uwagi na to, że powyższy tekst wygenerowała sztuczna inteligencja, proszę mieć na uwadze, że mogą się tu pojawiać pewne uproszczenia.//

Idąc z duchem czasu, postanowiłem zapytać ChatGPT o kilka kwestii związanych z dawną nazwą Radomska. Oto efekty...Histor...
14/04/2025

Idąc z duchem czasu, postanowiłem zapytać ChatGPT o kilka kwestii związanych z dawną nazwą Radomska. Oto efekty...

Historia nazwy Nowo-Radomsk (Radomsko)

Radomsko – miasto o średniowiecznym rodowodzie – przez kilkadziesiąt lat nosiło oficjalnie zmienioną nazwę Nowo-Radomsk. Była to nazwa nadana w czasach zaboru rosyjskiego i funkcjonowała od drugiej połowy XIX wieku do początku lat 20. XX wieku. Poniższy raport przedstawia pełną historię tej nazwy, w tym jej dokładną pisownię, okres obowiązywania, przyczyny wprowadzenia i zniesienia, kontekst używania przez różne administracje, jej status w języku polskim oraz źródła historyczne potwierdzające te fakty.

//Z uwagi na to, że powyższy tekst wygenerowała sztuczna inteligencja, proszę mieć na uwadze, że mogą się tu pojawiać pewne uproszczenia.//

Adres

Radomsko

Telefon

+48504467306

Strona Internetowa

Ostrzeżenia

Bądź na bieżąco i daj nam wysłać e-mail, gdy Ciekawe Radomsko - W sercu Polski umieści wiadomości i promocje. Twój adres e-mail nie zostanie wykorzystany do żadnego innego celu i możesz zrezygnować z subskrypcji w dowolnym momencie.

Skontaktuj Się Z Firmę

Wyślij wiadomość do Ciekawe Radomsko - W sercu Polski:

Skróty

Udostępnij

Kategoria