21/09/2024
BULGARİSTAN’ DA TÜRKÇE ŞİVELER..
Bulgaristan'daki Türkçe başlıca olarak ikiye ayrılabilir; 1) - Kuzey Bulgaristan (Deliorman) ve 2) - Güney Bulgaristan (Kırcaali ve Rodop)'da konuşulan Türkçe.
Deliorman Ağzı Değiştir
Deliorman ve Dobruca Türklerinin kökeni Celali Ayaklanmalarından sonra gerçekleşen büyük Türkmen sürgününe dayanır.
16.yy'ın başından itibaren Celali isyanlarının çıktığı Tokat, Yozgat, Sivas, Kırşehir, Maraş, Adana, Toros dağlarındaki Türkmenlerden ve Mersin, Karaman civarından Deliorman ve Dobruca'ya yoğun bir Türkmen göçü (sürgün-iskân) olmuştur.
Fakat bu Türkmenler Deliorman'a geldiklerinde Sarı Saltuk'la birlikte gelen Türklerle ve Kıpçak-Peçenek halkla karşılaşmışlar ve onlarla karışmışlardır, işte Deliorman'da ve Dobruca'da kullanılan Türkçe özellikle bu Orta Anadolu Türkmen ağızları ve Kıpçak şivesinin izlerini taşıyan bir ağızdır.
Deliorman-Dobruca yöresinde şimdiki zaman çekimlerine örnekler (Deliorman ve Dobruca'daki farklı kullanımlar):
1. Tekil: Geliyerim, Geleerim, Geleerin, Geleem, Geliim, Geloorum, Geliyörüm.
2. Tekil: Geliyersin, Geleersin, Geleesin, Geliisin, Geloosun, Geliyörsün.
3. Tekil: Geliyeri, Geleeri, Gelee, Geliyi, Gelooru, Geliyörü.
1. Çoğul: Geliyeriz , Geleeriz , Geleez , Geliiz , Gelooruz , Geliyörüz.
2. Çoğul: Geliyersiniz, Geleersiniz, Geleesiniz, Geliisiniz, Geloorsun, Geliyörsün.
3. Çoğul: Geliyerlee, Geleerlee, Geleelee, Geliilee, Geloolar, Geliyörlar.
Kelime sonlarındaki "r" ünsüzü düşme temayülü gösterir. Fakat örneklerde verilen son iki çekim Razgrad-Torlak yöresi ağzının çekimidir, buralarda "r" düşmez.
Şimdiki zaman ekinde yuvarlak ünlü barındıran örnekler Razgrad - Torlak kazası ağzının özellikleridir. Bu yöre Türklerinin menşei günümüz Tokat, Amasya illerinin tümü ile Sivas ilinin merkez ilçesi ve Tokat'a sınır ilçelerinden iskân edilen Türkmen halktır. Ağırlıklı olarak Çepni boyundan gelirler.
Diğer örnekler ise Razgrad (Torlak ilçesi hariç), Şumnu, Silistre, Rusçuk, Hacıoğlu Pazarcık ve Eskicuma illeri Türklerinin ağızlarıdır. Bu Türkler ağırlıklı olarak Oğuzların Avşar boyundan gelmektedirler. Menşeleri, günümüz Maraş, Adana, Antep, Halep, Malatya, Sivas'ın güney ilçeleri, Mersin, Niğde, Kırşehir illerinden iskan edilen Türkmenlerdir.
Güney Bulgaristan, Kırcaali Ağzı...
Güney Bulgaristan'da Orta ve Güney Anadolu şivesi hakimdir. Konya, Kayseri, Sivas gibi illerle ortak ağza sahip olan Güney Bulgaristan çeşitli nedenlerle iskân ettirilen Avşar, Cerit ve Tecirli gibi Orta ve Güney Anadolu Türkmen aşiretlerinin yerleştiği bir bölgedir. Özellike Avşar Türkmenleri Kahramanmaraş, Adana, Kayseri, Sivas, Karaman, Konya, Aksaray vb illerden gelerek çoğunlukla Güney Bulgaristan'a yerleşmiştir.
Orta ve Güney Anadolu Şivesinden örnekler (Aynı şekilde Kırcaali ve çevresinde de kullanılmaktadır.):
"K" harfi "g" olarak telaffuz edilir. Konya-Gonya Karaman-Garaman Kırcaali-Gırcalı.
"Y" ve "e" harfi bir araya geldiğinde "e" "i" olur. Yemek-Yimek.
"Yor" eki kısaca "yon" olarak telaffuz edilir. N'ediyorsun?-Nediyon? Ne yapıyorsun?-Napiyon?
Bazı sessiz harflerden önce "i" harfi getirilir. Ramazan-Iramazan. Limon-İlimon. Lehen-İlehen. Ladin-İladin.
HABERİN SONU haberinsonu.com
