27/02/2025
CHÚ HOẢ LÀ AI?
Dân gian miền Nam có câu “Đi tàu chú Hỷ ở nhà chú Hỏa” thể hiện sự giàu có và tầm ảnh hưởng của hai nhân vật lừng lẫy một thời này. Nếu chú Hỷ được mệnh danh là vua tàu thuyền với những con tàu xuôi ngược khắc lục tỉnh Nam Kỳ, thì chú Hoả lại nổi danh là vua nhà đất.
Nắm trong tay vô số bất động sản ở Sài Gòn, theo nhiều ghi chép gia tài của ông bao gồm khoảng 20.000 căn nhà rải khắp Sài Gòn Gia Định Chợ Lớn. Một con số đáng kinh ngạc mà nó vẫn tồn tại cho đến ngày nay. Bạn có lẽ từng nghe đến giai thoại “con ma nhà họ Hứa” là câu chuyện diễn ra trong chính Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh hiện tại. Cũng thuộc sở hữu của ông trùm bất động sản này.
Sự giàu có của chú Cỏa còn được nhắc đến trong câu “Nhất sĩ nhì Phương tam Xưởng tứ Hòa” ám chỉ bốn vị đại thương gia bậc nhất Nam Kỳ. Những người từng sở hữu khối tài sản khổng lồ và được xem là “Tứ đại Phú hộ” của thời bấy giờ.
Vậy chú Hỏa rốt cuộc là ai? Ông giàu có đến mức nào? và nhân cách của ông ra sao? mà khiến hậu thế vẫn phải nhắc mãi phải chăng khối tài sản khổng lồ này còn có điều gì? Đặc biệt trong con người và cuộc đời của vị thương gia lừng lẫy này nữa?
Chú Hòa hay còn gọi là Tứ Hòa tên thật là Hứa Bổn Hòa, ông sinh năm 1845 và mất năm 1901, vốn là người làng Văn Tang thuộc Gia Hòa Sơn huyện Tư Minh tỉnh Phước Kiến nay thuộc khu vực Hạ Môn tỉnh Phước Kiến Trung Quốc. Tương truyền rằng: khi đặt chân đến đất Sài Gòn vào năm 1863, ông chỉ là một người buôn ve chai với đôi bàn tay trắng, gánh trên vai cả giấc mơ lập nghiệp.
Cuộc đời chú hòa rẽ sang một trang mới, khi chính quyền Pháp mở cuộc đấu giá, thanh lý hơn 20.000 máy chuyển tiền cũ. Nhớ am hiểu về phần kim, ông đã mua lại lô hàng tưởng chừng vô giá trị này và tách thành công vàng từ các linh kiện bên trong từ đó trở nên giàu có.
Tuy nhiên, cũng có một số giai thoại khác cho rằng những năm tháng lang bạt khắp Sài Gòn, Chợ Lớn để thu mua phế liệu, Chú Hỏa tình cờ phát hiện nhiều món đồ cổ bị vứt bỏ, nhờ thông thạo chữ Hán, ông nhận ra giá trị thực sự của những món đồ tưởng chừng vô dụng ấy. Có khi là cổ vật từ thời Nguyên, đời Thanh, thậm chí là từ tận thời Hán, bằng con mắt tinh tường và sự nhạy bén trong kinh doanh, chú Hỏa đã mua vào với giá rẻ và bán ra với giá cao, từ đó tích lũy được những đồng vốn đầu tiên, đặt nền móng cho sự nghiệp giàu có về sau.
Một thông tin đáng tin cậy hơn được đưa ra trong bài viết “Sự thật về Hui Bon Hoa - chú Hòa c tác giả Chen Bíckun xuất bản năm 2014, cho rằng: thuở ban đầu chú Hòa từng làm thuê cho một ông chủ người Pháp và chính nhờ sự giúp đỡ của người đàn ông này, ông đã có cơ hội mở tiệm cầm đồ đầu tiên, tiệm ấy tọa lạc tại góc đường Phó Đức Chính và Nguyễn Thái Bình ngày nay, đánh dấu bước khởi đầu cho sự nghiệp kinh doanh lẫy lừng sau này.
Sau khi tích lũy được một số vốn nhất định chú hỏa nhanh chóng chuyển hướng sang kinh doanh bất động sản. Một lĩnh vực lúc bấy giờ vẫn còn bỏ ngỏ ở Sài Gòn, với tầm nhìn chiến lược, ông nhận ra tiềm năng của một vùng đất hoang sơ đầy ao hồ quanh con rạch, ngay trung tâm thành phố. Nơ chính quyền đang có kế hoạch san lấp, để xây dựng chợ Bến Thành. Nhận thấy cơ hội hiếm có Chú Hỏa nhanh chóng gom mua toàn bộ khu đất. Khi chợ Bến Thành hoàn thành, ông đã nắm trong tay 20.000 lô đất vàng, ngay lập tức ông cho xây dựng thành 20.000 căn nhà phố cho thuê. Đồng thời thành lập Công ty bất động sản Hui Bon Hoa. Nhờ bước đi táo bạo này, chú Hòa không chỉ tạo ra một nguồn thu khổng lồ, mà còn xây dựng được danh hiệu “vua nhà đất Sài Gòn” với khối tài sản khổng lồ trong tay, chú Hỏa bắt đầu đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực xây dựng.
Một trong những công trình nổi bật của ông, đó là Khách sạn Majjetic, tọa là tại góc đường Tô Đức Thắng Đồng Khởi, và tiếp đến ông còn xây dựng Nhà bảo sanh Từ Dũ, trên đường Cống Quỳnh, bệnh viện Sài Gòn trên đường Lê Lợi, chùa Kỳ Viên, khu Nhà khách Chính phủ bây giờ, cùng nhiều trụ sở ngân hàng và khách sạn Palace Long Hải.
Chú Hòa với mong muốn tạo dựng một tổ ấm bền vững cho con cái, ông đã mua ba căn nhà liền kề trên đường Phó Đức Chính mỗi căn dành riêng cho mỗi người con trai của mình. Căn nhà ở giữa ông dành là nơi thờ cúng tổ tiên, giao cho người con trai lớn chăm sóc, hai căn còn lại được chia cho hai người con trai nhỏ.
Những căn nhà này sau đó được các con của chú hỏa tu sửa và xây dựng lại thành những tòa nhà khang trang, được gọi là nhà Chú Hỏa trong dân gian. Hiện nay ba tòa nhà ấy đã trở thành Bảo tàng mỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh, bảo tồn những giá trị văn hóa quý báu cho thế hệ mai sau và cũng là nơi gắn liền với giai thoại “con ma nhà họ Hứa” rùng rợn nổi tiếng.
Khác với nhiều gia đình Việt Nam giàu có thời đó, nuôi con cái thường có xu hướng ỷ lại và gia sản của cha mẹ, chú Hòa lại áp dụng một phương pháp giáo dục và quản lý tài sản rất khoa học và tiến bộ, dù có nhiều con, ông luôn đảm bảo rằng tất cả đều được học hành đầy đủ, không chỉ để có kiến thức mà còn để ý thức được trách nhiệm bảo vệ và phát triển gia sản của gia đình, chú Hòa không chỉ nổi tiếng vì sự giàu có mà còn vì tấm lòng nhân ái và đạo đức cao đẹp, triết lý kinh doanh của ông rất giản dị nhưng đầy sâu sắc, lợi nhuận kiếm được từ cộng đồng phải được tái đầu tư vào cộng đồng.
Ông cải thiện phúc lợi và nâng cao đời sống xã hội, tấm gương sáng của ông không chỉ dừng lại ở việc làm giàu mà còn ở sự cống hiến cho xã hội. Danh tiếng của chú Hòa không chỉ nổi tiếng ở Sài Gòn mà còn vang xà khắp Nam Kỳ và lan rộng ra toàn cõi Đông Dượng.
Vào năm 1901 ông quyết định giao lại sự nghiệp ở Việt Nam cho các con, cùng vợ trở về Trung Quốc để thăm quê tại đây ông qua đời vì bệnh tật, hưởng thọ 56 tuổi và được an táng tại Tuyền Châu tỉnh Phúc Kiến. Sau khi chú Hỏa qua đời. Các con của ông tiếp tục thay phiên nhau quản lý và phát triển gia sàn theo niên giám Đông Dương năm 1922 Công ty Hui Bon Hoa và Ogliastro được điều hành bởi một Ban quản trị. Bao gồm 3 giám đốc, tất cả đều là con trai của chú Hỏa laf Tăng Hung, Tăng Chanh và Tăng Phiên. Công ty liên doanh này chủ yếu hoạt động trong hai lĩnh vực cầm đồ và bất động sản.
Nhưng không dừng lại ở đó, đến năm 1919 công ty đã mở rộng quy mô và quản lý 25 nhà thuốc trải dài khắp Đông Dương với sáu nhà thuốc đặt tại Sài Gòn. Các con cháu trong dòng họ Hui Bon Hoa tiếp tục duy trì và phát triển di sản mà cha ông đã gây dựng. Ông không chỉ tổ chức các hoạt động từ thiện như: phát cơm cho những người vô gia cư, mà còn tích cực tham gia vào việc xây dựng các công trình công cộng. Đóng góp vào sự phát triển và cải thiện đời sống của cộng đồng.
Kể từ năm 1951 các thành viên và con cháu trong dòng họ Hui Bon Hoa bắt đầu định cư tại các quốc gia Phương Tây như Pháp và Mỹ tìm kiếm những cơ hội mới và tạo dựng cuộc sống ở những miền đất hứa.
Quá trình di cư diễn ra dần dần kéo dài trong nhiều năm cho đến trước ngày 30 tháng 4 năm 1975 khi tất cả các thành viên của dòng họ này đã hoàn tất việc rời Việt Nam. Sự ra đi này không chỉ đánh dấu sự chuyển mình của gia đình, mà còn khép lại cùng một chương lịch sử dài của dòng họ Hui Bon Hoa tại đất nước từng gắn bó với họ.
Có thể nói rằng: dù rất nhiều giai thoại khác nhau xung quanh quá trình khởi nghiệp của chú Hỏa. Nhưng tất cả đều có một điểm chung rõ rệt chú Hòa đã từng bước đi lên từ đôi bàn tay trắng. Bắt đầu từ những công việc khó khăn, không có gì trong tay, ngoài sự kiên trì và tầm nhìn sắc bén.
Chú Hòa đã tạo dựng một đế chế tài chính hùng mạnh. Tuy nhiên, điều khiến hình ảnh của chú Hòa trở nên đặc biệt, không chỉ là sự giàu có mà còn là nhân cách sống tuyệt vời. Ông luôn hướng về cộng đồng, coi trọng việc cống hiến và phát triển xã hội. Những công trình ông xây dựng từ bệnh viện, trường học, cho đến các tòa nhà và cơ sở hạ tầng vẫn còn tồn tại và được sử dụng cho đến ngày nay. Trở thành một phần di sản quý báu của Sài Gòn.
P/s: Trên đây là những thông tin sưu tầm, chia sẻ về chú Hoả một trong những Phú Hào nổi tiếng và giàu có bậc nhất Sài Gòn xưa. Nếu bạn có thêm thông tin hay giai thoại thú vị nào về chú Hoả, hãy chia sẻ qua phần bình luận để chúng ta cùng tham khảo nhé!
