18/07/2025
Cầu Đông Ba, Huế, hình chụp năm 1888.
-----------------------
Pont Annamite a Dong-Ba
---------------------
Cầu Đông Ba là một cây cầu rất xưa ở Huế, có tên là "Đông Gia"
---------------------
Triều Nguyễn là một triều đình mà việc kiêng Húy, kỵ Húy cực kỳ phức tạp và khắt khe, kiêng đến các loại đời, các loại tên, các loại phát âm, đến mức tiêu cực.
Ai mà dính kỵ Húy ví dụ đi thi, nhẹ thì oánh đòn, cấm thi vĩnh viễn, nặng thì đi tò. Dân gian ai lỡ kỵ húy thì ăn đòn đau, viết cố tình kỵ húy thì có khi bay đầu....
---------------------
"Tân Sửu, Thiệu Trị năm thứ nhất[1841], mùa xuân , tháng 2, bộ Lễ dâng các chữ quốc húy: “… Các chữ khi làm văn phải viết chữ xuyên(巛) lên trên chữ ấy, khi đọc thì đọc trạnh sang tiếng khác, tên người, tên đất không được dùng, gồm hai chữ sau: Chữ trên là chữ hoa ( )(*),dưới là chữ thập (十), tức chữ hoa ( 華 )….”; “ Chữ khi làm văn phải bớt nét, khi đọc trạnh sang âm khác, tên người,tên đất không được dùng có một chữ: Chữ trên là chữ thảo (艸 )(**),dưới là chữ hóa ( 化), tức là chữ hoa (花 )”
Vì thế mà tỉnh Thanh Hoa phải đổi là Thanh Hóa, ngay trong tháng ấy đã:
“ Đổi: phố Đông Ba phủ Thừa Thiên làm phố Đông Gia; cầu Đông Ba làm cầu Đông Gia; núi Thúy Ba làm núi Thúy Vân; cửa biển Tư Dung làm cửa biển Tư Hiền"
Tấm bia đá Đông Gia kiều (nằm phía đông cầu Đông Ba hiện nay) được dựng khoản sau hai tháng khi có lệnh đổi tên Đông Hoa kiều thành Đông Gia kiều. Dòng lạc khoản ghi“ Thiệu Trị nguyên niên, nhuận tam nguyệt, cát nhật tạo”.
Như vậy trước tháng 2 năm Tân Sửu[1841] ở phía đông kinh thành Huế có cầu Đông Hoa, có phố Đông Hoa nhưng do kỵ húy mẹ vua Thiệu Trị là bà Hồ Thị Hoa nên đổi thành cầu Đông Gia, phố Đông Gia.
Do người dân không thích sử dụng tên mới đổi là Đông Gia mà chỉ thích cách đọc tránh theo quy định của triều đình là Đông Ba. Chính vì vậy mà tên Đông Ba được thịnh hành và lưu giữ đến nay.
---------------------------
Ảnh do sĩ quan Trumelet Gustav Faber chụp.
Bài viết: Nét xưa
